بازاریابی چند سطحی یکی از مدل های نوین و بحث برانگیز در دنیای فروش و بازاریابی است که در سال های اخیر توجه زیادی را به خود جلب کرده است. این مدل، علاوه بر فروش مستقیم کالا یا خدمات، به مشارکت افراد در جذب دیگران برای فروش همان محصولات متکی است. در واقع، درآمد افراد نه تنها از فروش خودشان، بلکه از فروش کسانی که به شبکۀ آن‌ها اضافه می‌شوند نیز حاصل می‌گردد. چنین ساختاری باعث شده تا برخی افراد آن را با طرح های هرمی اشتباه بگیرند یا نسبت به پایداری و مشروعیت آن تردید داشته باشند.
در بسیاری از جلسات فروش یا دورهمی های خانوادگی، ممکن است با افرادی رو به رو شوید که با اشتیاق درباره محصولات خاصی صحبت می‌کنند و تلاش دارند شما را نیز به جمع فروشندگان آن محصولات دعوت کنند. این دقیقاً همان شیوه ای است که در بازاریابی چند سطحی دنبال می‌شود. نکته مهم این است که شناخت دقیق این مدل نیاز به آموزش فروش دارد و افرادی که بدون آگاهی وارد آن می‌شوند، ممکن است تنها به بخش تبلیغاتی آن دل ببندند و از واقعیت های درآمدی آن غافل شوند.
برای درک بهتر مزایا و ریسک های چنین سیستمی، استفاده از منابعی مانند آموزش مارکتینگ برای مدیران یا دریافت مشاوره فروش از متخصصان حرفه ای می‌تواند بسیار راه گشا باشد. همچنین اگر به دنبال فعالیت در این حوزه هستید، بهتر است از ابتدا مانند یک کارشناس فروش حرفه ای عمل کنید، حتی اگر هنوز در حال استخدام کارشناس فروش باشید یا به تازگی وارد این فضا شده اید.
بازاریابی چند سطحی (MLM) چیست و چگونه عمل می‌کند؟
بازاریابی چند سطحی یکی از مدل های جنجالی و البته پرکاربرد در دنیای تجارت است که به صورت مستقیم، فروش و توسعه شبکه فروشندگان را با هم ترکیب می‌کند. در این مدل، شرکت به جای استخدام کارمندان با حقوق ثابت، بر جذب فروشندگانی تکیه می‌کند که علاوه بر فروش محصولات، دیگران را نیز به سیستم جذب می‌کنند. بازاریابی چند سطحی برخلاف روش های سنتی، به جای استفاده از شبکه های توزیع کلاسیک، بر پایه ارتباطات فردی و معرفی کالا به دیگران بنا شده است. به این ترتیب فروشنده هم از فروش خود سود می‌برد و هم از فروش کسانی که به شبکه اش اضافه شده اند.
آنچه این مدل را از دیگر ساختارهای فروش متمایز می‌کند، این است که ارتقا در بازاریابی چند سطحی وابسته به میزان فروش و توانایی در گسترش شبکه است. معمولاً هر فروشنده تلاش می‌کند تا دیگران را نیز به این مدل جذب کند، زیرا بخشی از سود حاصل از فروش آن ها نیز به او تعلق می‌گیرد. با توجه به چنین ساختاری، این مدل می‌تواند در مسیر راه اندازی کسب و کار برای افراد تازه کار جذاب به نظر برسد، اما بدون تحلیل دقیق، می‌تواند به یک انتخاب پر ریسک تبدیل شود.
از آنجا که رفتار مصرف کننده در این مدل اهمیت زیادی دارد، درک صحیح از مفاهیم مدیریت تجربه مشتری در موفقیت بازاریابی چند سطحی نقش حیاتی دارد. همچنین، برای افرادی که قصد دارند مخاطبان جوان تری را هدف قرار دهند، درک عمیق از اصول فروش به نسل Z اهمیت دارد، چرا که نسل جدید با شیوه های بازاریابی سنتی ارتباط چندانی برقرار نمی‌کند. در کنار این ها، بررسی دقیق ساختارهای مشابه و رقبای موجود، نیازمند انجام یک تحلیل رقبا جامع است تا مسیر فعالیت در چنین مدلی شفاف و واقع بینانه ترسیم شود.
نحوه عملکرد بازاریابی چند سطحی
درک دقیق ساز و کار بازاریابی چند سطحی برای هر کسی که قصد ورود به این مدل را دارد، یک ضرورت است. برخلاف تصور عمومی، این مدل تنها بر فروش مستقیم تمرکز ندارد، بلکه ساختار درآمدزایی آن بر پایه دو رکن اساسی بنا شده: نخست فروش محصول به مشتریان و دوم گسترش شبکه فروش از طریق جذب دیگران.
در این سیستم، هر فروشنده نه تنها از معاملات شخصی خود کمیسیون دریافت می‌کند، بلکه بخشی از سود فروش کسانی را که به مجموعه اش دعوت کرده نیز به دست می‌آورد. این ساختار به گونه ای طراحی شده است که گسترش تیم فروش برای فروشنده به صرفه تر از فروش انفرادی باشد.
شرکت هایی که از بازاریابی چند سطحی استفاده می‌کنند، به جای صرف هزینه های کلان تبلیغات انبوه یا گوگل ادوردز، سرمایه گذاری خود را بر توسعه شبکه انسانی و انگیزه های فردی متمرکز کرده اند. فروشنده ها موظف به جذب نیروهای جدید نیستند، اما از آنجا که درآمد آن ها به فروش تیم وابسته است، اغلب به صورت داوطلبانه به دنبال جذب اعضای بیشتر می‌روند. این مدل باعث می‌شود سرعت رشد بازار فروش افزایش یابد و در نتیجه شرکت‌ها به زمان به بازار (TTM) کوتاه تری دست یابند.
آنچه در این ساختار اهمیت دارد، توانایی هر فرد در ایجاد اعتماد و نفوذ در شبکه های شخصی است؛ مفهومی که در بازاریابی حضوری سال هاست به کار گرفته می‌شود. همچنین برخی شرکت ها برای جذب نمایندگان فروش بیشتر، اقدام به ریبرندینگ یا باز آفرینی هویت بصری خود می‌کنند تا جذاب تر و حرفه ای تر به نظر برسند.
از این رو، موفقیت در بازاریابی چند سطحی فقط به مهارت فروش وابسته نیست، بلکه به توانایی مدیریت تیم، ایجاد انگیزه و قدرت نفوذ در شبکه های انسانی بستگی دارد.
مزایا و معایب بازاریابی چند سطحی (MLM)
ورود به دنیای بازاریابی چند سطحی یا MLM، تصمیمی است که نیازمند بررسی دقیق و همه جانبه است. این مدل کسب و کار، فرصت ها و چالش های منحصر به فردی را پیش روی افراد قرار می‌دهد که آگاهی از آن ها برای هر فرد علاقه مند ضروری است. در این بخش، به صورت بی طرفانه، مزایا و معایب فعالیت در یک ساختار MLM را مورد واکاوی قرار می‌دهیم تا تصویری شفاف و واقع بینانه از این حوزه ترسیم شود.
درک این دو وجه به افراد کمک می‌کند تا با دیدی بازتر تصمیم گیری نمایند و انتظارات خود را با واقعیت های موجود در صنعت MLM تطبیق دهند.
مزایای فعالیت در یک شرکت MLM
اگرچه کسب و کارهای MLM همواره با بحث های فراوانی همراه بوده‌اند، اما نمی‌توان مزایای بالقوه ای را که برای برخی از فعالان خود به ارمغان می‌آورند، نادیده گرفت. این مزایا اغلب بر جنبه های استقلال فردی، پتانسیل درآمدی و توسعه مهارت ها متمرکز هستند.
انعطاف پذیری در زمان و مکان کاری:
یکی از برجسته ترین جذابیت های مدل MLM، ارائه انعطاف پذیری بالا است. فعالان این حوزه معمولاً به عنوان پیمانکاران مستقل فعالیت می‌کنند و می‌توانند ساعات کاری خود را تنظیم نمایند. این ویژگی برای افرادی که به دنبال ایجاد تعادل بین کار و زندگی شخصی هستند، مانند دانشجویان، والدین یا افرادی که شغل دوم نیاز دارند، بسیار ارزشمند است. این استقلال به فرد اجازه می‌دهد تا کسب و کار MLM خود را بر اساس برنامه زندگی خود مدیریت کند، نه برعکس.
هزینه پایین برای شروع کسب و کار:
راه اندازی یک کسب و کار سنتی نیازمند سرمایه گذاری هنگفتی برای مواردی چون اجاره مکان، خرید موجودی اولیه، هزینه های بازاریابی و استخدام نیرو است. در مقابل، شروع فعالیت در یک شرکت MLM معمولاً تنها به خرید یک کیت شروع یا بسته محصول اولیه محدود می‌شود که هزینه آن به مراتب کمتر از یک سرمایه گذاری سنتی است. این مانع ورود پایین، کارآفرینی را برای بخش وسیع‌تری از جامعه که سرمایه اولیه کلانی ندارند، دسترس پذیر می‌کند.
پتانسیل درآمد نامحدود (به لحاظ تئوری):
ساختار جبران خدمات در یک MLM به گونه‌ای طراحی شده است که درآمد فرد تنها به فروش شخصی او محدود نمی‌شود، بلکه شامل درصدی از فروش افرادی که به مجموعه خود اضافه کرده نیز می‌گردد. از نظر تئوری، این ساختار اهرمی می‌تواند به رشد تصاعدی درآمد منجر شود. افرادی که در اصول مدیریت تیم و شبکه سازی توانمند هستند، می‌توانند یک سازمان فروش بزرگ ایجاد کرده و به درآمدهای قابل توجهی دست یابند. این پتانسیل، انگیزه اصلی بسیاری برای ورود به حوزه MLM است.
آموزش و توسعه مهارت های فردی:
شرکت های MLM معتبر، سرمایه گذاری قابل توجهی بر روی آموزش اعضای خود انجام می‌دهند. این آموزش ها طیف وسیعی از مهارت ها شامل تکنیک های فروش، بازاریابی، مهارت ارائه و سخنرانی عمومی، مدیریت تیم و رهبری را پوشش می‌دهند. حتی اگر فردی در نهایت در کسب و کار MLM خود به موفقیت مالی چشمگیری نرسد، مهارت هایی که در این فرآیند کسب می‌کند، می‌تواند به عنوان یک دارایی ارزشمند در مسیر شغلی آینده او مورد استفاده قرار گیرد.
معایب و چالش های فعالیت در یک شرکت MLM
در کنار مزایای ذکر شده، فعالیت در حوزه MLM با چالش ها و معایب قابل توجهی نیز همراه است که بسیاری از افراد در ابتدای مسیر از آن ها آگاه نیستند. شناخت این چالش ها برای جلوگیری از سرخوردگی و اتخاذ تصمیمات آگاهانه حیاتی است.
ریسک بالای عدم موفقیت و از دست دادن سرمایه:
آمارهای متعددی که توسط نهادهای نظارتی مانند کمیسیون تجارت فدرال (FTC) منتشر شده، نشان می‌دهد که اکثریت قریب به اتفاق افرادی که وارد یک کسب و کار MLM می‌شوند، نه تنها به سودآوری نمی‌رسند، بلکه ممکن است سرمایه اولیه خود را نیز از دست بدهند. اشباع بازار، رقابت شدید با سایر توزیع کنندگان و دشواری در جذب مداوم مشتری و زیر مجموعه، از دلایل اصلی این آمار نگران کننده است. این مدل کسب و کار MLM برای موفقیت نیازمند تلاش و پشتکار فراوان است.
فشار برای جذب زیرمجموعه (Recruiting):
اگرچه شرکت های MLM قانونی بر فروش محصول تأکید دارند، اما ساختار درآمدی آن‌ها به شدت به جذب اعضای جدید وابسته است. این موضوع باعث می‌شود که فشار زیادی بر روی فعالان برای جذب دوستان، خانواده و آشنایان به عنوان زیر مجموعه وجود داشته باشد. این فرآیند می‌تواند به روابط شخصی فرد آسیب بزند و او را در موقعیت های اجتماعی ناخوشایندی قرار دهد. تمرکز بیش از حد بر جذب، گاهی از هدف اصلی که ارائه ارزش پیشنهادی محصول است، دور می‌شود.
اشباع بازار و رقابت داخلی:
در یک منطقه جغرافیایی مشخص، با افزایش تعداد توزیع کنندگان یک شرکت MLM، بازار به تدریج اشباع می‌شود. این بدان معناست که هر توزیع کننده باید با همکاران خود که دقیقاً همان محصول را با همان قیمت می‌فروشند، رقابت کند. این رقابت داخلی شدید، فروش محصول و جذب اعضای جدید را به مراتب دشوارتر می‌سازد و سرعت فروش را به شدت کاهش می‌دهد.
درآمد ناپایدار و عدم وجود مزایای شغلی:
برخلاف یک شغل سنتی با حقوق ثابت، درآمد در یک MLM کاملاً متغیر و وابسته به عملکرد ماهانه فرد و تیم او است. این نوسان می‌تواند استرس مالی قابل توجهی ایجاد کند. علاوه بر این، به عنوان یک پیمانکار مستقل، فعالان MLM از مزایایی مانند بیمه درمانی، بازنشستگی، مرخصی استعلاجی و تعطیلات با حقوق که در مشاغل استخدامی رایج است، برخوردار نیستند. این موارد باید به عنوان هزینه های پنهان در نظر گرفته شوند. موفقیت در MLM نیازمند یک برنامه‌ریزی دقیق مالی است.
چگونه یک شرکت MLM معتبر را از یک کلاهبرداری تشخیص دهیم؟
یکی از بزرگ ترین نگرانی ها در مورد صنعت بازاریابی چند سطحی، وجود طرح های هرمی غیر قانونی است که خود را در پوشش یک شرکت MLM قانونی پنهان می‌کنند. این طرح ها با وعده های دروغین ثروت سریع، سرمایه و زمان افراد را به یغما می‌برند.
بنابراین، توانایی تشخیص یک شرکت MLM معتبر از یک کلاهبرداری هرمی، یک مهارت حیاتی برای هر فردی است که قصد ورود به این حوزه را دارد. در ادامه، به نکات کلیدی و علائم هشدار دهنده ای می‌پردازیم که به شما در این ارزیابی کمک می‌کنند.
شاخص های یک شرکت MLM معتبر
یک شرکت MLM قانونی و اخلاق مدار، ویژگی های مشخصی دارد که آن را از مدل های متقلبانه متمایز می‌کند. توجه به این شاخص ها می‌تواند اولین و مهم ترین گام در ارزیابی یک فرصت شغلی MLM باشد.
تمرکز اصلی بر فروش محصولات یا خدمات واقعی:
این مهم ترین شاخص است. در یک شرکت MLM معتبر، هدف اصلی کسب درآمد از طریق فروش محصولات یا خدمات به مصرف کنندگان نهایی (افرادی که خارج از شبکه توزیع کنندگان قرار دارند) است. کمیسیون ها و پاداش‌ها باید اساساً به حجم فروش واقعی وابسته باشند. اگر شرکتی به نظر می‌رسد که بیشتر درآمدش از منابع داخلی مانند جذب اعضای جدید تأمین می‌شود تا فروش خارجی، این یک علامت خطر جدی است. همکاری تیم فروش و بازاریابی در این شرکت‌ها بر افزایش فروش نهایی متمرکز است.
وجود محصولات باکیفیت و دارای ارزش بازار:
محصولات یا خدمات ارائه شده توسط شرکت MLM باید دارای کیفیت قابل قبول و قیمتی رقابتی در بازار آزاد باشند. از خود بپرسید: آیا مردم این محصول را با این قیمت می‌خریدند اگر فرصت کسب درآمدی در کار نبود؟ اگر پاسخ منفی است، احتمالاً ارزش محصول به طور مصنوعی بالا برده شده تا ساختار پرداخت کمیسیون را توجیه کند. یک کسب‌وکار MLM پایدار باید بتواند در بازار واقعی رقابت کند.
سیاست های شفاف بازخرید موجودی:
یک شرکت MLM معتبر باید سیاست های منصفانه و شفافی برای بازخرید محصولات فروخته نشده از توزیع کنندگانی که قصد خروج از سیستم را دارند، ارائه دهد. انجمن های فروش مستقیم (DSA) معمولاً شرکت های عضو را ملزم می‌کنند که حداقل ۹۰ درصد از بهای خرید موجودی قابل فروش را در صورت انصراف توزیع کننده، بازپرداخت کنند. عدم وجود چنین سیاستی، نشانه ای از یک تله است که افراد را با محصولات فروش نرفته تنها می‌گذارد. این سیاست به مدیریت دانش و ریسک در شرکت کمک می‌کند.
آموزش های متمرکز بر محصول و تکنیک های فروش:
در یک MLM سالم، بخش قابل توجهی از آموزش ها باید به ویژگی های محصول، مزایای آن، نحوه ارائه به مشتری و تکنیک های فروش اخلاقی اختصاص یابد. اگر آموزش ها تقریباً به طور انحصاری بر روی چگونگی جذب افراد بیشتر و ساختن رویاهای بزرگ متمرکز هستند و کمتر به خود محصول می‌پردازند، باید بسیار محتاط باشید. آموزش مؤثر در حوزه MLM باید ابزارهای عملی برای فروش واقعی فراهم کند.
علائم هشدار دهنده یک طرح هرمی (کلاهبرداری)
طرح های هرمی اغلب از زبان و ظاهری مشابه شرکت های MLM استفاده می‌کنند، اما نیت آن ها کاملاً متفاوت است. شناسایی این علائم هشدار دهنده می‌تواند شما را از یک دام مالی نجات دهد.
وعده های درآمدی اغراق آمیز و تضمین ثروت سریع:
یکی از رایج ترین تاکتیک های کلاهبرداران، نمایش سبک زندگی لوکس و دادن وعده های غیر واقعی مبنی بر کسب درآمد هنگفت در زمان کوتاه و با تلاش اندک است. جملاتی مانند شغل خود را رها کنید، در چند ماه میلیونر شوید یا درآمد منفعل بدون هیچ تلاشی همگی علائم خطر هستند. هیچ کسب و کار قانونی، از جمله یک MLM مشروع، نمی‌تواند چنین درآمدهایی را تضمین کند. این وعده ها با منطق فروش مشاوره‌ای که بر حل مشکل مشتری تمرکز دارد، در تضاد است.
فشار زیاد برای سرمایه گذاری اولیه بزرگ:
طرح های هرمی اغلب شما را تحت فشار قرار می‌دهند تا با خرید حجم بالایی از موجودی محصول (که اغلب کیفیت پایین یا قیمت غیر واقعی دارد) سرمایه گذاری کنید. هدف اصلی آن ها فروش این بسته های گران قیمت به شماست، نه کمک به شما برای فروش آن ها به دیگران. یک شرکت MLM معتبر، هزینه شروع پایینی دارد و شما را مجبور به خرید انبوه محصول نمی‌کند.
ابهام در مورد محصول و مدل کسب و کار:
اگر در یک جلسه معارفه، توضیحات در مورد خود محصول بسیار کلی و مبهم است، اما تمرکز زیادی بر ساختار کمیسیون دهی پیچیده و پتانسیل درآمدی از طریق جذب دیگران وجود دارد، باید شک کنید. کلاهبرداران از پیچیدگی برای گیج کردن شما استفاده می‌کنند. مدل کسب و کار یک شرکت MLM قانونی باید ساده و قابل فهم باشد. داستان سرایی در فروش نباید جایگزین اطلاعات شفاف در مورد محصول شود.
تأکید مطلق بر جذب اعضای جدید (Recruiting) به عنوان منبع اصلی درآمد:
این خط قرمز نهایی است. از آن‌ها به صراحت بپرسید: آیا من می‌توانم بدون جذب حتی یک نفر و تنها با فروش محصول، درآمد مناسبی کسب کنم؟ اگر پاسخ منفی، مبهم است، شما به احتمال قریب به یقین با یک طرح هرمی روبرو هستید. در این طرح ها، محصول تنها یک پوشش برای قانونی جلوه دادن فرآیند بی پایان جذب پول از اعضای جدید است. این مدل، تفاوت بنیادینی با فلسفه خدمات مشتری و پشتیبانی مشتری دارد که هدف آن رضایت مصرف کننده نهایی است. ارزیابی دقیق یک فرصت MLM قبل از ورود، حیاتی ترین اقدام شماست.
تفاوت بازاریابی چند سطحی با طرح های هرمی چیست؟
بازاریابی چند سطحی یکی از مدل های فروش مستقیم است که در آن فروشندگان علاوه بر فروش محصولات، می‌توانند دیگران را نیز به شبکه خود اضافه کنند و از فروش آن‌ها نیز سود ببرند. اما شباهت ظاهری این ساختار با مدل های کلاه بردارانه مثل طرح های هرمی، باعث شده که بسیاری از افراد این دو را با هم اشتباه بگیرند. تفاوت اصلی در این است که در بازاریابی چند سطحی، فروش واقعی کالا یا خدمات انجام می‌شود و سود بر اساس عملکرد واقعی در بازار محاسبه می‌گردد، در حالی که طرح هرمی غالباً تنها بر مبنای ورود پول از طریق عضوگیری بنا شده و فاقد ارزش اقتصادی واقعی است.
در یک مدل سالم بازاریابی چند سطحی، اولویت با فروش واقعی کالاهاست و کمیسیون ها از محل فروش به مشتریان نهایی پرداخت می‌شوند، نه صرفاً از ورود اعضای جدید. در مقابل، طرح های هرمی عمدتاً برای بقا نیازمند جذب مداوم افراد تازه وارد هستند و در بسیاری از موارد نه محصولی واقعی عرضه می‌شود و نه برنامه ای پایدار برای فروش.
نشانه هایی مثل دریافت هزینه های ورودی بالا، نبود تمرکز بر فروش مستقیم، یا الزام به خرید مکرر محصولات بدون نیاز مشخص، از جمله زنگ خطرهایی هستند که می‌توانند نشان دهندۀ غیرقانونی بودن آن سیستم باشند.
اگر به دنبال توسعه فروش در بستری شفاف و قانونی هستید، بهتر است روش هایی مثل فروش در دیجی کالا یا فروش محصول در ترب را نیز به عنوان جایگزین در نظر بگیرید. همچنین یادگیری مهارت های حرفه‌ای از طریق آموزش فروش در دوبیزل می‌تواند دید واقع بینانه تری نسبت به فرآیند فروش و شبکه سازی به شما بدهد. کسانی که از سایت سوق المفتوح برای معرفی محصولات خود استفاده کرده‌اند، تجربه متفاوتی از فروش واقعی در بستر آنلاین دارند که تفاوت زیادی با وعده های بی پایه طرح های هرمی دارد.
به طور خلاصه، بازاریابی چند سطحی یک مدل قانونی با پایه ای مبتنی بر فروش واقعی و ارائه ارزش به مشتری است، در حالی که طرح های هرمی ساختارهایی فاقد ثبات و بدون پشتوانه فروش هستند که با خطرات مالی و قانونی جدی همراه اند.
تفاوت بازاریابی چند سطحی (MLM) با بازاریابی شبکه ای چیست؟
در فضای کسب و کار امروز، بسیاری از افراد تصور می‌کنند که بازاریابی چند سطحی و بازاریابی شبکه ای دقیقاً یک چیز هستند، اما در واقع این دو مدل با وجود شباهت های ظاهری، تفاوت های مفهومی و ساختاری مهمی دارند که درک آن ها برای فعالان حوزه فروش بسیار حیاتی است. بازاریابی چند سطحی به ساختاری اشاره دارد که در آن فروشندگان از دو مسیر درآمد کسب می‌کنند: فروش مستقیم به مشتریان و جذب دیگران به عنوان زیر مجموعه برای توسعه شبکه فروش.
اما در بازاریابی شبکه‌ای، تمرکز اصلی بر فروش محصول از طریق روابط شخصی و آموزش نمایندگان جدید به عنوان بخشی از شبکه فروش است.
نخستین تفاوت جدی بین این دو مدل، نوع ساختار و اولویت گذاری آن‌هاست. در بازاریابی چند سطحی، هدف غالباً روی رشد زیر مجموعه متمرکز است؛ فروشندگان بیشتر از گسترش شبکه فروش سود می‌برند تا از فروش مستقیم خودشان. به عبارتی، هرچه تیم بزرگ تری داشته باشید، سود بیشتری کسب می‌کنید، حتی اگر شخصاً فروش اندکی انجام دهید. در مقابل، در بازاریابی شبکه ای، آموزش، فروش فردی و روابط با مشتری نقش اصلی را بازی می‌کنند و توسعه زیرمجموعه به عنوان یک بخش مکمل در نظر گرفته می‌شود، نه اصل ماجرا.
مسئله مهم دیگر، نوع محصولاتی است که در این دو مدل ارائه می‌شوند. شرکت هایی که از بازاریابی چند سطحی (MLM) استفاده می‌کنند، معمولاً سبد کالایی محدودی دارند و محصولات آن‌ها انحصاری است. این موضوع در حالی است که بازاریابی شبکه ای می‌تواند از کالاهای متنوع تری استفاده کند، از جمله محصولات شرکت های مختلف یا برندهای شخص ثالث. این تنوع باعث می‌شود نمایندگان شبکه ای در انتخاب محصولاتی که با بازار هدف شان هم‌خوانی دارند، انعطاف بیشتری داشته باشند.
همچنین باید به تفاوت در نظام پرداخت و انگیزه های مالی نیز توجه کرد. در بازاریابی چند سطحی (MLM)، طرح های پورسانتی معمولاً پیچیده ترند و درصد زیادی از درآمدها از طریق فروش زیر مجموعه ها تأمین می‌شود. این در حالی است که در بازاریابی شبکه ای، پورسانت ها شفاف ترند و فروش مستقیم به مشتری، بخش اصلی درآمد را تشکیل می‌دهد. این تفاوت باعث می‌شود بازاریابی شبکه ای، در مقایسه با MLM، درک ساده تری برای نمایندگان جدید داشته باشد.
نهایتاً، دیدگاه عمومی نسبت به این دو مدل نیز با هم متفاوت است. بازاریابی چند سطحی (MLM) به دلیل نزدیکی ساختارش به مدل های هرمی و مواردی از سوء استفاده، در برخی کشورها با بدبینی همراه است. اما بازاریابی شبکه ای، با تأکید بیشتر بر روابط انسانی، فروش واقعی و شفافیت مالی، تصویر بهتری در اذهان عمومی ایجاد کرده است. البته در هر دو مدل، شفافیت، آموزش و پایبندی به اصول اخلاقی، نقش کلیدی در موفقیت دارند.
در نتیجه، اگر چه این دو واژه گاه به جای هم به کار می‌روند، اما شناخت دقیق تفاوت‌ها به کسب و کارها و فروشندگان کمک می‌کند تا مسیر مناسبی برای رشد و سودآوری انتخاب کنند. این تفاوت ها در سطح استراتژی، محصول، پرداخت و اعتبار عمومی نمود پیدا می‌کند و باید پیش از ورود به هر کدام، به دقت بررسی شوند.
نمونه هایی از مشاغل فعال در بازاریابی چند سطحی
بازاریابی چند سطحی به عنوان یک مدل کسب و کار فراگیر، در صنایع مختلفی مورد استفاده قرار گرفته و بسیاری از برندهای مشهور جهانی بر همین اساس توسعه یافته اند. در این مدل، افراد علاوه بر فروش مستقیم محصولات به مشتری، از فروش افرادی که به شبکه فروش آن‌ها ملحق شده اند نیز سود می‌برند. چنین ساختاری سبب شده است که بازاریابی چند سطحی در صنایعی که نیاز به معرفی شخصی، اعتماد سازی و فروش چهره به چهره دارند، کاربرد فراوانی پیدا کند.
یکی از شناخته شده ترین نمونه ها در این زمینه شرکت Amway است. این برند آمریکایی که از دهه ۱۹۵۰ فعالیت خود را آغاز کرده، در حوزه تولید مکمل های غذایی، لوازم آرایشی، بهداشتی و محصولات خانگی فعالیت دارد. نمایندگان فروش Amway نه تنها محصولات این شرکت را مستقیماً به مصرف کننده می‌فروشند، بلکه می‌توانند با جذب نمایندگان جدید، از فروش آن‌ها نیز کمیسیون دریافت کنند. ساختار موفق این شرکت در بازاریابی چند سطحی باعث شده تا در بیش از صد کشور فعالیت کند.
نمونه برجسته دیگر، شرکت Herbalife است. این برند جهانی در زمینه تولید مکمل های غذایی و محصولات کنترل وزن فعالیت دارد. فروشندگان Herbalife اغلب از طریق معرفی فردی، برگزاری جلسات مشاوره و ایجاد شبکه های فروش شخصی محصولات خود را به بازار عرضه می‌کنند. بازاریابی چند سطحی در این شرکت به گونه ای پیاده سازی شده است که فروشندگان در ازای فروش بیشتر و گسترش تیم فروش خود، پاداش‌های متنوع دریافت می‌کنند.
آنچه در تمام این مشاغل مشهود است، نقش اساسی آموزش، مهارت های ارتباطی و اعتماد سازی است. موفقیت در بازاریابی چند سطحی نه صرفاً به فروش محصول، بلکه به توانایی در توسعه شبکه فروش و مدیریت آن وابسته است. بنابراین افرادی که وارد این فضا می‌شوند، باید آمادگی فعالیت طولانی مدت، یادگیری مداوم و ارتباط مستمر با مشتریان و همکاران را داشته باشند.
نتیجه‌گیری
بررسی نمونه های موفق نشان می‌دهد که بازاریابی چند سطحی می‌تواند یک فرصت واقعی برای کسب درآمد و رشد شغلی باشد، به شرط آن که با آگاهی کامل و از طریق شرکت های معتبر انجام شود. فعالیت در این حوزه مستلزم آموزش مداوم، تلاش مستمر و توانایی در ارتباط مؤثر با افراد دیگر است؛ عواملی که در موفقیت بلند مدت نقش اساسی دارند.
اگر چه بازاریابی چند سطحی در برخی موارد با انتقادات و سوء برداشت ها مواجه بوده، اما نمی‌توان منکر ظرفیت بالای آن در ایجاد اشتغال و توسعه فردی شد. انتخاب یک شرکت قانونی، بررسی مدل درآمدی شفاف و اجتناب از وعده های غیر واقعی، نخستین گام ها برای ورود هوشمندانه به این مسیر هستند. این مدل برای کسانی که به دنبال استقلال شغلی و پیشرفت شخصی هستند، می‌تواند گزینه ای ارزشمند باشد.
